Jednym z powodów, dla których przedsiębiorcy muszą prowadzić rachunkowość, jest konieczność opłacania podatków i składek na ubezpieczenia społeczne. W jaki sposób muszą się z nich rozliczać?

Rodzaje i zasady opłacania podatków i składek

Na osobach prowadzących działalność gospodarczą ciąży obowiązek obliczania i odprowadzania wielu różnych podatków i składek. Wiesz już, że każdy przedsiębiorca podlega podatkowi dochodowemu od dochodu

osiągniętego przez siebie. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą podlegają podatkowi dochodowemu od osób fizycznych, podobnie jak wspólnicy osobowych spółek handlowych (sama spółka nie jest opodatkowana). Spółki kapitałowe,

będące osobami prawnymi, muszą natomiast opłacać podatek dochodowy od osób prawnych, przy czym ich wspólnicy lub akcjonariusze muszą odprowadzać odrębny podatek od zysków, jakie osiągną z tytułu uczestnictwa w spółce (jest to tzw.

zjawisko podwójnego opodatkowania). Oprócz podatków dochodowych każdy przedsiębiorca co do zasady musi również rozliczać i odprowadzać podatek VAT oraz składki na ubezpieczania społeczne. Przedsiębiorcy pełnią również

funkcję tzw. płatników podatku płaconego przez ich pracowników – obliczają na podstawie pensji pracownika, a następnie odprowadzają odpowiednie kwoty podatku i składek na ubezpieczenia społeczne.

Podatki są podstawą dochodów budżetu państwa, dlatego muszą być odprowadzane na bieżąco. W ciągu roku podatkowego podatnicy odprowadzają podatki w ramach systemu odprowadzania zaliczek. Po zakończeniu danego roku podatkowego natomiast

obliczają podatek za cały poprzedni rok i w zależności od tego, czy zapłacili za dużo, czy – za mało, otrzymują zwrot pieniędzy lub muszą dopłacić pieniądze.

Deklaracje podatkowe

Aby rozliczyć się z podatków, przedsiębiorcy składają deklaracje podatkowe. Są to specjalne formularze, skonstruowane w zależności od rodzaju podatku, który płaci przedsiębiorca. Jak wiesz, może to być

podatek: pośredni (VAT), bezpośredni, dochodowy (PIT oraz CIT).

W wypadku podatku VAT, zgodnie z Ustawą o podatku od towarów i usług z dnia 11 marca 2004 roku, podatnicy mają obowiązek składania deklaracji miesięcznych w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po kolejnym

miesiącu. Deklaracje składają na tzw. deklaracji VAT-7. Muszą w nich wykazać kwoty podatku naliczonego i należnego za poprzedni miesiąc. Przypomnijmy – podatek naliczony to ten, który klient płaci w cenie towaru, kupując go

od swojego kontrahenta. Podatek należny natomiast to ten, który sprzedawca dolicza jako podatnik VAT do ceny towaru lub usługi, które sprzedaje. Jeżeli podatku należnego jest więcej niż podatku naliczonego, wówczas do urzędu

skarbowego należy odprowadzić nadwyżkę. Z kolei jeżeli podatek naliczony jest większy od podatku należnego, czyli zakupione towary i usługi miały wyższy podatek VAT niż towary lub usługi, które przedsiębiorca sprzedał, wówczas

przysługuje mu zwrot podatku naliczonego.

Przedsiębiorcy opłacający podatek dochodowy mają obowiązek składania po zakończeniu roku podatkowego tzw. formularzy zeznań rocznych PIT-36 lub PIT-36L. Pierwszy z formularzy składają podatnicy, którzy prowadzili

działalność gospodarczą opodatkowaną według tzw. skali podatkowej. Obecna skala podatkowa wynosi 18% lub 32% i jest zależna od tego, jak duży dochód osiągnął podatnik. Stawka 18% ma zastosowanie do dochodu, który nie przekracza w ciągu

roku podatkowego ok. 85 000 zł. Powyżej tej wartości podatek wynosi 32% [odsyłacz do 4.11].

Formularz PIT-36L składają podatnicy, którzy wybrali tzw. liniowy sposób opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej. Podatek wynosi wtedy 19% bez względu na wysokość osiągniętego dochodu. Ten sposób opodatkowania nie daje

jednak możliwości skorzystania z różnego rodzaju ulg i odliczeń.

Składki na ubezpieczenia społeczne

Przedsiębiorcy mają obowiązek opłacania nie tylko podatków, lecz także składek na ubezpieczenia społeczne. Sam przedsiębiorca musi obowiązkowo opłacać ubezpieczenia:

• emerytalne,
• rentowe,
• wypadkowe.

Ponadto może dobrowolnie zdecydować się na ubezpieczenie chorobowe, dzięki któremu w razie choroby i/lub macierzyństwa będą przysługiwać mu dodatkowe świadczenia (np. zasiłek macierzyński).

Składki na ubezpieczenia społeczne są odliczane od tzw. podstawy wymiaru i płacone do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Dla przedsiębiorców podstawą wymiaru jest zadeklarowana przez nich kwota, nie niższa jednak niż 60%

przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Przez pierwsze 24 miesiące prowadzenia działalności przedsiębiorca może jednak odprowadzać składki tylko od 30% minimalnego wynagrodzenia – w ten sposób państwo stara się wspierać osoby

rozpoczynające działalność gospodarczą.

Rycina 7.21. Przykładowa deklaracja ZUS-DRA.

Przedsiębiorca ma obowiązek wykazywania kwot należnych i opłaconych składek na specjalnej deklaracji, tzw. ZUS-DRA. Musi ją złożyć do 10. dnia miesiąca następującego po miesiącu, za który płaci składki. Jeżeli jednak opłaca minimalną

możliwą składkę i nie zatrudnia pracowników, może zwolnić się z obowiązku składanie tej deklaracji.

Warto kliknąć i wiedzieć więcej

[Jak rozliczyć PIT krok po kroku, broszura Ministerstwa Finansów; http://www.finanse.mf.gov.pl/documents/766655/2199436/ULOTKA krok_po_kroku.pdf] [Zasady wypełniania dokumentów ubezpieczeniowych, broszura informacyjna ZUS-u; http://www.zus.pl/pliki/poradniki/porad3.pdf] [Serwis WWW ZUS-u; http://www.zus.pl/] [Serwis WWW Ministerstwa Finansów dotyczący podatków; http://www.finanse.mf.gov.pl/strona-glowna]

W zgodzie z prawem

[Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991 roku (tekst jednolity DzU 2012, poz. 361); http://prawo.legeo.pl/prawo/ustawa-z-dnia-26-lipca-1991-r-o-podatku-dochodowym-od-osob-fizycznych/] [Ustawa o podatku od towarów i usług z dnia 11 marca 2004 roku (tekst jednolity DzU 2011 nr 177, poz. 1054); http://prawo.legeo.pl/prawo/ustawa-z-dnia-11-marca-2004-r-o-podatku-od-towarow-i-uslug/]

Ćwiczenia

1.      Odpowiedz na pytanie: Które podatki, Twoim zdaniem, mogą być większym źródłem dochodu dla państwa – te płacone od dochodu czy też podatek VAT?

2.      Czy Twoim zdaniem ubezpieczenia społeczne powinny być obowiązkowe? Jak myślisz, dlaczego często podkreśla się, że system ubezpieczeń społecznych musi być przymusowy?